گیل نامه / کنجد گیاه بومی هندوستان است و از آنجا به نقاط دیگر دنیا راه یافته است. کنجد گیاهی است یک ساله با ارتفاع حدود یک متر که قسمت انتهایی ساقه آن پوشیده از کرک است. برگ های آن بیضی، باریک و نوک تیز می باشد و گل های آن به رنگ سفید یا قرمز است. میوه این گیاه بصورت کپسول و محتوی دانه های کوچک، مسطح و بیضی است که کنجد نامیده می شود.
دانه های کنجد ممکن است به رنگ سفید، قهوه ای یا سیاه باشد که از بین این سه نوع، کنجد سفید از نظر ارزش غذایی و کیفیت روغن از انواع دیگر مرغوبتر است. یک قاشق غذا خوری از دانه های کامل کنجد دارای:
- ۵۲ کالری
- ۴ گرم چربی
- ۱ گرم کربوهیدرات
- ۲ گرم پروتئین
- ۴ میلی گرم مس (۱۸ درصد از نیاز روزانه)
- ۲ میلی گرم منگنز (۱۱ درصد از نیاز روزانه)
- ۸۷ میلی گرم کلسیم (۹ درصد از نیاز روزانه)
- ۳۱ میلی گرم منیزیم (۸ درصد از نیاز روزانه)
- ۳ میلی گرم آهن (۷ درصد از نیاز روزانه)
- ۵۷ میلی گرم فسفر (۶ درصد از نیاز روزانه)
- ۷ میلی گرم روی (۵ درصد از نیاز روزانه)
- ۱ میلی گرم تیامین (۵ درصد از نیاز روزانه) می باشد.
خواص کنجد برای سلامتی بدن
از نظر طب قدیم ایران، کنجد گرم است. کنجد بسیار مغذی است و در اکثر کشورهای فقیر به عنوان جانشین گوشت بکار می رود. خواص کنجد به شرح زیر است:
- برای چاق شدن و تقویت نیروی جنسی موثر است.
- برای رفع قولنج، کنجد را آسیاب کرده و با سرکه مخلوط کنید و به مقدار نصف وزن کنجد، مغز بادام پوست کنده را به آن اضافه کنید. سپس آن ها را پودر کنید و هر روز به مقدار یک قاشق سوپ خوری از آن بخورید.
- کنجد گرفتگی صدا را از بین می برد.
- نرم کننده معده و روده است.
- کره کنجد که در کانادا بنام تاهیتی معروف است و شبیه ارده است، غذای خوبی برای رشد بچه هاست.
- برگ کنجد را اگر به سر بمالید، باعث رشد و سیاهی موی سر می شود.
- کنجد فشار خون بالا را کاهش می دهد.
- کنجد ضد رماتیسم است.
- برای رفع ناراحتی کیسه صفرا مفید است.
- دم کرده برگ کنجد، اسهال خونی را برطرف می کند.
- کنجد با تمام فوایدی که دارد برای معده ضعیف مناسب نیست، زیرا هضم آن سنگین است. این گونه اشخاص باید آن را با عسل و سرکه بخورند.
خواص روغن کنجد
- جلوگیری از تصلب شرایین و بسته شدن عروق
- جلوگیری از بروز آب مروارید
- مناسب برای سرخ کردن به دلیل مقاومت بالای حرارتی
- کاهش ابتلا به بیماری پارکینسون
- جلوگیری از بیماری های مفصلی و آرتروز
- ویتامین E موجود در آن از بیماری آلزایمر جلوگیری می کند.
- برای افرادی که از کم خونی و سرگیجه رنج می برند مفید است.
- مصرف موضعی این روغن، پوست را نرم و لطیف می کند.
- خاصیت ضد قارچی و ضد باکتریایی دارد.
- غرغره کردن آن، باکتری ها، از جمله باکتری های سرماخوردگی را از بین می برد.
- محافظ طبیعی در برابر اشعه فرابنفش به حساب می آید.
- مانع شوره سر می شود.
- ماساژ با روغن کنجد انعطاف پذیری مفاصل را زیاد می کند.
- بریدگی ها و جراحت های سطحی را درمان می کند.
- از بروز آکنه جلوگیری می کند.
- روغن کنجد برای رفع تنگی نفس، سرفه خشک و زخم ریه مفید است.
- روغن کنجد سوزش ادرار را رفع می کند.
کنجد سرشار از ویتامین B:
- ویتامین B1: ویتامین B1 که تیامین نیز نامیده می شود، در کنجد به میزان فراوانی وجود دارد، وظیفه این ویتامین، تولید انرژی از گلوسیدهای مصرفی می باشد. اگر احساس بی حالی می کنید و انرژی کم می آورید کنجد میل کنید. از این گذشته ویتامین B1 برای مغز نیز مفید است.
- ویتامین B2: ویتامین B2 را ریبوفلاوین نیز می نامند و دانه های کنجد منبع فوق العاده این ویتامین محسوب می شود. این ویتامین نیز مانند ویتامین B1، در تولید انرژی برای همه سلول ها نقش دارد. علاوه بر این، ویتامین B2 به رشد و احیای بافت ها، تولید هورمون ها و ساخت گلبول های قرمز کمک می کند.
- ویتامین B3: ویتامین B3 یا نیاسین نیز در کنجد وجود دارد. این ویتامین در بیشتر سوخت و ساز ها به خصوص در تولید انرژی از گلوسیدها، چربی ها و پروتئین های مصرفی نقش فعالی دارد. ویتامین B3 همچنین در فرآیند تشکیل DNA شرکت دارد و به رشد بدن کمک می کند.
- ویتامین B6: اگر دنبال منبعی برای تأمین ویتامین B6 بدن تان هستید کنجد را دریابید. ویتامین B6 که پیریدوکسین نامیده می شود در متابولیسم یا سوخت و ساز پروتئین ها و اسید های چرب شرکت دارد. این ویتامین همچنین به ساخت گلبول های قرمز کمک می کند و باعث می شود که اکسیژن بیشتری حمل کنند. ویتامین B6 همچنین کمک می کند که گلیکوژن به گلوسید تبدیل شود و به عملکرد خوب سیستم ایمنی کمک می کند. در نهایت باید بگوییم این ویتامین در ساخت برخی از ترکیبات سلول های عصبی و تنظیم دریافت کننده های هورمونی نقش دارد.
- ویتامین B9: دانه های ریز کنجد منبع فوق العاده فولات محسوب می شوند. فولات یا همان ویتامین B9 در ساخت همه سلول های بدن به ویژه گلبول های قرمز شرکت دارد. این ویتامین نقش فعالی در بهبود عملکرد سیستم عصبی و همچنین در التیام زخم ها و جراحات دارد. این ویتامین برای تولید سلول های جدید لازم و ضروری است و مصرف آن برای رشد جنین از اهمیت زیادی برخوردار است.
مضرات کنجد و روغن کنجد
- کنجد هم مانند سایر مغزها و خوراکی ها موجب بروز واکنش های حساسیتی در برخی از افراد می‌شود. تعدادی از آزمایش ها نشان داده است که حساسیت نسبت به کنجد رو به افزایش است و دلیل آن می تواند آلودگی متقاطع در اثر تماس با سایر مغزها، دانه ها و فرایندهای کارخانه ای باشد. افرادی که به سختی می توانند مغزها و دانه هایی مانند کتان و تخم شربتی را هضم کنند، بهتر است دانه های کنجد را با احتیاط مصرف کنند.
- همان طور که گفته شد، دانه های کنجد دارای اگزالات هستند و بیشتر کلسیم موجود در پوسته این دانه ها، به شکل کلسیم اگزالات است. بیشتر ارده هایی که در فروشگاه ها وجود دارند، اغلب از دانه های بدون سبوس درست شده اند، این محصولات اگر به اندازه مصرف شوند، عموما بی خطر هستند، اما باید بدانید که سبوس این دانه ها اگزالات بیشتری دارد و می تواند برخی از بیماری ها مانند نقرس را تشدید کند. می توانید با توجه به رنگ و طعم ارده، سبوسدار بودن یا نبودن آن را تشخیص بدهید. ارده تهیه شده از دانه های کامل و سبوس دار کنجد، تیره تر و طعم آن نیز تلخ تر از نمونه های بدون سبوس آن است.
- افرادی که به بیماری ویلسون مبتلا هستند باید از مصرف زیاد دانه های کنجد به دلیل دارا بودن مس اجتناب کنند. بیماری ویلسون یک ناهنجاری ژنتیکی است که باعث تجمع مس در کبد می شود.
- خواص ذکر شده در مورد روغن کنجد بدین معنا نیست که شما آزادید هر چقدر که می خواهید از روغن کنجد در طی یک روز استفاده نمایید. به خاطر داشته باشید که کالری همه روغن ها یکسان است و هر یک قاشق چایخوری آن حدود ۴۵ کیلو کالری انرژی دارد پس مراقب باشید تا با مصرف بی رویه آن دچار اضافه وزن و در پی آن مشکلات و بیماری های مختلف نشوید.
