مصاحبه به شرح زیر می باشد :
گیل نامه : سلام
سیف پور : سلام
– امیدواریم که حالتان خوب باشد
– ممنونم . من هم امیدوارم که خوب باشید
– با شرایط کرونایی جامعه چکار می کنید ؟
– خیلی کار خاصی نمیشود کرد جز اینکه در خانه بمانیم و سعی کنیم که حداقل خودمان اصول بهداشتی را رعایت کنیم .
– میخواهم سوالم را با موضوع بحران کرونا شروع کنم . به نظر شما کرونا یک بحران محسوب می شود؟
– اتفاقا به نظر من هم بهتر بود بحث ما از همینجا شروع می شد . واقعیت اینست که بسیاری از مسائل در کشور ما برمی گردد به همین تعریف ما از آن مسائل . در تعریف بحران میتوان به خیلی از تعاریف استناد کرد یک تعریف ساده می گوید ؛ بحران مجموعه حوادث ناگهانی به وجود آمده در اثر رخدادها و عملکردهای طبیعی و یا انسانی است که سبب ایجاد مشقت در جامعه انسانی می شود و برای برطرف کردن آن مجبور به اقدامات فوری باشیم . خب … طبق این تعریف بروز بیماری همه گیر کرونا یک بحران است اما مشکل از آنجایی آغاز میشود که ما بخواهیم با بحران برخوردی سیاسی یا جناحی داشته باشیم . یا حتی به آن رنگ و لعاب ایدئولوژیک بدهیم و در نهایت به جای برخورد فوری و حساب شده با بحران ، حتی منکرش بشویم . اینجاست که دیگر به مرحله دوم یعنی مدیریت بحران نمی رسیم . در مورد کرونا هم اوائل همینطور بود اما پس از مدتی که اوضاع جدی تر شد در سطوح مختلف کشور همسویی خوبی شکل گرفت . من فکر می کنم در مواقع بحران هیچ چیزی مهمتر از اتحاد ، هم دلی و هم سویی نیست و البته لازم است که برای مدیریت بحران هم برنامه ریزی از پیش تعیین شده و اصطلاحا پروتکل های دقیقی داشته باشیم . در ضمن نباید فراموش کنیم که لااقل طی نیم قرن اخیر ، کشور ما و بسیاری از کشورهای جهان با چنین بحران فراگیر و عجیبی روبرو نبوده اند . لذا به نظرم باید سریعا تجارب کسب شده را دسته بندی و ساختارمند کنیم .
– اشاره خوبی داشتید به مدیریت بحران . اتفاقا سوال بعدی من همین بود . رسانه ها در مدیریت بحران چه کارکردی دارند ؟
– کارکرد بسیار گسترده ای دارند . اولا وقتی ما میگوییم رسانه ها در واقع در مورد انواع گسترده ای از رسانه ها صحبت می کنیم .از رسانه های مکتوب ، سایت ها و فضای مجازی گرفته تا شبکه های رادیو تلویزیونی و حتی شبکه های ماهواره ای . خب در عصری هم که ما زندگی میکنیم عملا قدرت دست همین رسانه هاست . پس رسانه ها می توانند نقش بسیار مهمی ایفاء کنند چه در مدیریت بحران و چه در مواردی تشدید بحران . تاثیر گذاری رسانه ها در شرایط بحرانی در هر دو بعد مثبت و منفی که گفتیم در چهار حوزه مهم خلاصه میشود ؛ اطلاع رسانی ، آموزش ، امید بخشی و در نهایت این رسانه ها هستند که از طریق مدیریت افکار عمومی میتوانند باعث بسیج همگانی شوند . مهم این است که بدانیم در شرایط فعلی رسانه های مرجع کدامند و هرکدام از آنها به دنبال چه اهدافی هستند . آن وقت می توان تصویر کامل تری از کارکرد رسانه ها در هر بحران بطور جداکانه ترسیم نمود.
– در مورد رسانه های مرجع صحبت کردید . امروز رسانه مرجع در کشور ما کدام است ؟
– پاسخ به این سوال کمی دشوار است . علت آن هم این است که هر کدام از نهادهای نظر سنجی مطابق تحلیل خودشان آماری جداگانه اعلام می کنند و اگر بخواهیم واقع بین باشیم کار پژوهشی دقیقی هم در این حوزه انجام نشده است . با این وجود در حدی که من مطالعه کرده ام امروز شخصیت های معروف یا همان سلبریتی ها به عنوان گروه های مرجع اصلی محسوب می شوند و گروه پس از آن رسانه ها هستند . اثر گذاری گروه های سلبریتی هم در واقع تحت بستر همین رسانه ها شکل می گیرد که این هم خودش باعث پررنگ تر شدن نقش رسانه ها می شود . در میان رسانه ها هم به نظر می رسد نقش شبکه های اجتماعی تحت موبایل از بقیه برجسته تر و مهم تر باشد . لذا بر اساس این شواهد میتوان برای شبکه های اجتماعی سهم بیشتری در اثرگذاری بر افکار عمومی قائل شد . میزان تاثیر گذاری سایر رسانه ها را هم میتوان با میزان نزدیکی ایشان به شبکه های اجتماعی ارزیابی کرد . مثلا رسانه های مکتوب مثل روزنامه ها و یا همین سایت های خبری تحلیلی به سرعت خود را با حضور در شبکه های تلگرامی و اینستاگرامی به روز کردند و توانستند نقش و جایگاه خودشان را ارتقاء دهند اما صدا و سیما نه . امروز حکایت صدا و سیما حکایت همان پدرسالار معروفی است که نقشش را استاد محمدعلی کشاورز بازی میکرد . پیر و سنگین و کم تحرک و در عین حال مدعی میدان داری و به قول نقی در سریال پایتخت ، هد فامیل . در حالی که عصر جدیدی شروع شده و اگر صدا و سیما نتواند یا نخواهد در این عصر جایگاه جدید خودش را تعریف کند بایکوت میشود .
– یاد آوری خوبی از سریال های محبوب تلویزیونی داشتید . اتفاقا میخواستم در یک سوال جداگانه نظر شما را در مورد عملکرد تلویزیون هم بپرسیم اما اگر موافق باشید ابتدا ببینیم رسانه ها بطور مشخص در بحران کرونا چه نقش هایی را میتوانستند و یا میتوانند برعهده بگیرند ؟
– خب این خیلی مساله مهمی است و دقیقا برمیگردد به ویژگی های خود بحران کرونا . در جاهای دیگر هم به این موضوع اشاره کرده ام که کرونا را به لحاظ میزان و سرعت فراگیری فقط میتوان با جنگ جهانی دوم مقایسه کرد . به همین دلیل گمان میکنم بعد از فروکش کردن این بحران هم تغییرات عمده ای در ساختار سیاسی – اقتصادی جهان رخ دهد و در بسیاری از کشور ها شاهد تغییراتی در سبک زندگی ، رویکردهای سیاسی – اجتماعی و رفتار اقتصادی باشیم . طبیعی است که اگر یک ساختار منسجم و علمی در مدیریت بحران داشته باشیم باید از هم اکنون به فکر دوران پسا کرونا ومدیریت آن باشیم و برای آن زمان از هم اکنون باید بتوانیم از ظرفیت رسانه ها به عنوان ابزارهایی مهم و اثرگذار استفاده کنیم . به همان نسبت در زمان حال هم باید موضوع کرونا را یک مساله چند بعدی در نظر بگیریم که حل تمام ابعاد آن قبل از تبدیل شدن به مشکلات غیر قابل ، حل بدون کمک رسانه ها میسر نیست . کرونا در کنار آنکه یک پدیده مهم در حوزه بهداشت و درمان است دارای ابعاد دیگری هم هست . ابعادی که متاسفانه کمتر مورد توجه رسانه ها قرار گرفته است . کرونا یک بعد بسیار قوی و اثرگذار در اقتصاد خانواده و در اقتصاد جامعه دارد . کرونا از پتانسیل بسیار بالایی در برهم زدن نظام سیاسی منطقه و جهان برخوردار است . کرونا ابعاد فرهنگی و جامعه شناختی پیچیده ای دارد . کرونا میتواند به شدت بر روی سلامت روانی جامعه اثر گذار باشد و متاسفانه رسانه های ما و بخصوص صداوسیما یا به این ابعاد اصلا توجهی نکرده اند و یا در نهایت در حد بسیار گذرا از کنار آن عبور کرده اند . علت آن هم به نظر من فقدان برخورداری از یک پروتکل رسانه ای منسجم و از پیش طراحی شده برای این نوع از بحران ها است . مطابق پروتکل های جهانی ، در این مواقع رسانه ملی هرکشور فورا به رسانه مرجع تبدیل میشود . بقیه رسانه ها تلاش می کنند تا اطلاعات و اخبار خود را از طریق آن دریافت کنند و یا حداقل هم سو با هدفگذاری ستاد رسانه ای بحران و تقسیم وظائف انجام شده به اطلاع رسانی ، آموزش و غیره بپردازند . در این ایام همچنین انتشار شایعات بسیار مخرب است . این همانکارکرد منفی رسانه ها است که گفتم . لذا یک ساختار نظارتی مثلا پلیس فتا میتواند به شدت بر گسترش شایعات نظارت کند . من فکر میکنم در جریانات اخیر جای یک ستاد مدیریت رسانه ای بحران به شدت خالی بود و یا اگر وجود داشت بسیار کم اثر بود . دلیلش هم همین سردرگمی مردم در دریافت اطلاعات و آموزش و گسترش انواع و اقسام شایعات آزاردهنده بخصوص از طریق شبکه های مجازی بود . من فکر میکنم حالا هم دیر نشده و میتوانیم این ستاد رسانه ای را به سرعت و با بهره گیری از تجاربی که گفتم راه اندازی کنیم .
– حالا که به صداوسیما اشاره کردید عملکرد صدا وسیما را در ایام کرونای نوروزی چگونه ارزیابی می کنید ؟
– عملکرد صداوسیما را در ایام به قول شما کرونای نوروزی باید از همان آغاز مطرح شدن موضوع کرونا در جامعه مورد ارزیابی قرارداد . واقعیت این است که در اولین اطلاع رسانی ها ، باز هم رسانه ملی از سایر رسانه ها عقب ماند و مردم خبرهای اولیه را از سایر رسانه ها دریافت کردند . پس از آن هم رسانه ملی با هدف به اصطلاح آرامش بخشی سعی در تکذیب و یا کم اهمیت جلوه دادن موضوع داشت با اینحال کرونا اوج گرفت و رسانه ملی هم دقیقا به دلیل فقدان همان پروتکلی که عرض کردم تمام تمرکز خود را بر روی بخش پزشکی آن نهاد در حالی که سایر ابعاد کرونا هم به همان اندازه اهمیت داشتند . درایام نوروز هم متاسفانه دست صدا وسیما خالی بود . تمام داشته های صدا و سیما خلاصه شد به سه سریال نازل و دو برنامه استودیویی پرهزینه که خودشان بیش از بقیه جامعه تحت تاثیر کرونا قرارگرفته بودند . گفتم سه سریال تلویزیونی نازل و اجازه میخواهم توصیحی بدهم . واقعیت این است که هرسه سریال پایتخت ، دوپینگ و کامیون از فقر محتوا رنج میبردند . من شخصا مجموعه پایتخت و هنرمندان با استعدادش را خیلی دوست داشتم و دارم اما در سری اخیر فراوانی شوخی های نازل آن در کنار داستان ضعیف بخشی از بینندگان را ناامید کرد که جادارد در جایی دیگر در موردش بیشتر صحبت کنیم اما رسانه ملی نشان داد که برای لحظات بحرانی برنامه ریزی منسجمی ندارد . در این ایام مردم دوست داشتند صدای خودشان را رساتر از دریچه تلویزیون بشنوند . صدا و سیما میتوانست برنامه ای را به این امر اختصاص دهد . تخلیه روانی جامعه به شدت در مدیریت بحران و همسویی مردم با مسئولین موثر است . به عنوان مثالی دیگر صدا و سیما میتوانست بسیار بیشتر از این ، از ظرفیت موسیقی و استندآپ برای شادی آفرینی استفاده کند آن هم با ساختارهای ساده اما جذابی که با کمترین حضور افراد و عوامل تولید میشد .
– از توضیحات شما ممنونم و به عنوان آخرین سوال میخواهیم به برنامه مهتاب شبان به تهیه کنندگی و نویسندگی خودشما اشاره کنم . اگر چه شما در ایام نوروز برنامه نداشتید اما آخرین روزهای برنامه شما هم کرونایی شده بود . عملکردخودتان را چطور ارزیابی می کنید ؟
– برنامه مهتاب شبان شش سال است که در شش ماهه دوم هرسال پخش میشود و به لطف نگاه مهربان بینندگان عزیز و تلاش همه همکارانم به یکی از پرمخاطب ترین برنامه های شبکه باران طی سالهای اخیر تبدیل شده است و به نظرم این ارزیابی باید توسط خود بینندگان عزیز صورت گیرد اماهمانطور که اشاره کردید ما هم از همان اوائل اسفند در برنامه خودمان درگیر موضوع شدیم . درواقع مهتاب شبان به عنوان یک برنامه تلویزیونی ، بخشی از یک ساختار کلی محسوب میشود و وظائف مشخصی دارد که به آن ابلاغ می شود اما درکنار وظائف هر تهیه کننده از اختیاراتی هم برخوردار است که باید با استفاده از آن بتواند بهترین تصمیم ها را در قالب همان ساختار کلی برای پیشبرد اهداف برنامه اتخاذ کند . هدف اصلی من و همکارانم در مهتاب شبان دو چیز بود اول تلاش برای ارتباط دوسویه و شفاف با مخاطبین و دوم ایجاد لحظات شاد برای عزیزانی که همراهی با ما را انتخاب کرده بودند . در همین راستا تلاش میکردیم تا حد امکان بیشترین استفاده را از فضای طنز و موسیقی شاد ببریم . حتی دو شخصیت عروسکی محبوب برنامه یعنی پیله آقا و دایی جان هم یک تصنیف زیبای گیلکی-فارسی با عنوان کرونا اجرا میکردند که از تولیدات خود ما بود و مورد توجه هم قرار گرفت اما فکر میکنم مهمترین کاری که میتوانستیم در برنامه مهتاب شبان بکنیم این بود که با بهره گیری از ظرفیت گفتگو با مهمان های مختلف و بیان مجری برنامه از نگاه تک بعدی به کرونا فاصله بگیریم و به ابعاد فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی این بحران هم بپردازیم که در آن ایام در بین تمام شبکه های تلویزیونی که تمرکز خود را روی مباحث پزشکی نهاده بودند برنامه ای پیش رو محسوب می شدیم .
– از همراهی شما ممنونم اگر سخن ناگفته ای باقی مانده لطفا بفرمایید
– خواهش میکنم . من هم خیلی ممنونم از فرصتی که ایجاد کردید و امیدوارم که به زودی بتوانیم به لطف خدا و همراهی مردم و مسئولین از این بحران سربلند بیرون بیاییم و جادارد همچنین تشکری داشته باشم از کادر عزیز و زحمتکش درمانی در بیمارستان ها و مراکز تحقیقاتی کشور که به جهت تحمل آن همه سختی ، همه ما به آنها مدیونیم .
