گیل نامه / سکنجبین در واقع سرکه و انگبین و مخلوطی است از سرکه و عسل که به میزان و مقدار معین در هم می آمیختند و از مخلوط آن شربتی خوشگوار و معطر و فرح بخش به وجود می آوردند. در برخی نقاط که عسل یافت نمی شد، یا می خواستند شربتی ارزان قیمت فراهم کنند، سکنجبین را از مخلوط سرکه و شکر تهیه می کردند، ولی همچنان آن را سکنجبین می نامیدند و امروز که عسل گران یا کمیاب تر از گذشته شده به طور کلی این شربت را با شکر تهیه می کنند. این شربت برای تسکین عطش، باز کردن انسداد عروق، رفع سر درد، برای تقویت معده و کبد مفید است.
- اگر سرکه و عسل برابر باشد، برای بیمارهای بلغمی، باز کردن انسداد عروق، تقویت کبد و معده و تب های مزمن نافع است، ولی اگر از سرکه و شکر سرخ برابر استفاده شود، مزه آن ترش خواهد بود و نوشابه ای مایل به سردی است و برای رفع صفرا، تب، باز کردن انسداد عروق، رفع تشنگی، ناراحتی های طحال، کبد و معده مصرف می شود.
انواع سکنجبین طبی
برای درمان بیماری های مختلفی که در نظر است با سکنجبین درمان شوند، بسته به نوع بیماری، سکنجبین با تخم گیاهان سرد یا تخم گیاهان گرم تهیه می شود.
- سکنجبین عسلی: این نوع سکنجبین حاوی عسل و سرکه است و برای درمان بیماری های بلغمی، تب های کهنه و تقویت معده و کبد به کار می‌رود.
- سکنجبین اصولی: این سکنجبین حاوی پوست ریشه کبر، پوست ریشه کرفس، پوست ریشه کاسنی و پوست ریشه رازیانه است و برای بیماری های کبد و معده استفاده می شود.
- سکنجبین افتیمونی: این نوع سکنجبین حاوی افتیمون و بسفایج است و بر اساس نوع بیماری و درمان، مواد دیگری نیز به آن اضافه می شود. سکنجبین افتیمونی بیشتر برای بیماری های سوداوی کاربرد دارد.
- سکنجبین بزوری: این نوع سکنجبین حاوی تخم کاسنی، تخم رازیانه، تخم انیسون، تخم خربزه، تخم خیار و تخم کرفس است که بر اساس نیاز بیمار مواد دیگری به آن اضافه می شود. سکنجبین بزوری بیشتر در تب های گرم و مرکب، بیماری های کبد و طحال، تسکین تشنگی در تب ها و ضعف معده مصرف دارد.
- سکنجبین راسنی: این نوع سکنجبین حاوی راسن است و برای برخی موارد از پوست ریشه بادیان، پوست ریشه کرفس، تخم بادیان و انیسون در تهیه آن استفاده می شود. این سکنجبین درمان بیماری های قفسه سینه و ریه ( ناشی از رطوبت غلیظ و لزج) دردهای مفصلی، تقویت اعضای رئیسه (قلب، کبد، مغز)، احتباس حیض، دفع سنگ های کلیه و مثانه، تقویت معده، کبد و طحال است.
- سکنجبین راوندی: این نوع سکنجبین حاوی ریوند چینی است و برای تقویت و کارایی بیشتر از تربد، بسفایج، تخم کاسنی، تخم شاه تره، فاریقون و زنجبیل در تهیه آن استفاده می شود. سکنجبین راوندی برای درمان یرقان، درد های کبد ناشی از حرارت و رفع یبوست مفید است.
- سکنجبین رمانی: این نوع سکنجبین حاوی آب انار ترش و شیرین و تمرهندی است. سکنجبین رمانی در درمان تب های کهنه و مزمن و در بیماری های کبد و معده استفاده می شود.
- سکنجبین سفرجلی: این نوع سکنجبین حاوی آب به است و برای درمان بیماری های معده که گرمی و حرارت زیاد نداشته باشد و تحریک اشتها، تقویت معده و کبد بسیار مفید است.
- سکنجبین عنصلی: این نوع سکنجبین حاوی عنصل یا سرکه آن است. سکنجبین عنصلی در درمان بیماری های ریه مانند آسم، تنگی نفس و سرفه بلغمی مفید است.
- سکنجبین کبری: این نوع سکنجبین حاوی ریشه کبر است و آن را در درمان تب های بلغمی و بیماری های کبد و طحال به کار می برند.
طرز تهیه شربت سکنجبین
طرز تهیه سکنجبین به روش سنتی:
مواد لازم:
- سرکه طبیعی: ۲ واحد
- عسل زنبوری چند گیاهی: ۵ واحد
- آب سالم بدون کلر: ۴ واحد
طرز تهیه: ابتدا هر سه جزء را مخلوط کرده بجوشانید و کف آن را بگیرید تا به یک چهارم برسد و به قوام آید، عده ای معتقدند آنقدر بجوشد، تا یک پنجم مخلوط باقی بماند.
- نکته: در تهیه این شربت می توان عرق نعناع یا خود نعناع را نیز استفاده کرد، تا از عطر و خواص آن بهره مند شد.
طرز تهیه سکنجبین به شیوه امروزی:
مواد لازم:
- شکر: ۱ کیلوگرم
- آب: ۲ لیوان
- سرکه: ۱۰۰ گرم
- نعناع تازه: ۱۵۰ گرم
- گلاب: مقداری
طرز تهیه: ابتدا شکر و آب را روی حرارت قرار دهید تا به جوش آید، سپس نعنا را خوب و به دقت بشویید، لازم نیست برگ نعنا را جدا کنید. بعد نعناع ها را به صورت دسته ای در آورده و دور آن نخ بپیچید و داخل مخلوط در حال جوش قرار دهید تا عطر و طعم نعناع جذب شربت شود. سپس کم کم سرکه و گلاب را اضافه کنید و بگذارید تا شربت بجوشد و غلیظ شود. در پایان شربت را از صافی رد کنید و بگذارید تا خنک شود.
- نکته ۱: سکنجبین را می توانید با دلمه مخصوصا دلمه برگ انگور مصرف کنید.
- نکته ۲: کاهو همراه با این شربت طعم عالی دارد.
تذکر: هر جا مصرف سرکه انگبین توصیه شده است، منظور سکنجبینی است که با سرکه طبیعی، عسل زنبوری چند گیاهی و عرق یا خود نعناع در ظرف مسی با آب سالم بدون کلر تهیه شده باشد.
موارد منع مصرف سکنجبین:
- در معده های سرد و ضعیف
- مبتلایان به ضعف اعصاب
- مبتلایان به درد ها و مشکلات رحمی
- مبتلایان به تکرر و قطره قطره آمدن ادرار و سایر مشکلات مثانه
- مبتلایان به زخم های گوارشی
- در زمان حالت تهوع
در این موارد هر قدر ترشی شربت بیشتر باشد عارضه بیشتری دارد.
- توجه: کسانی که دچار سرماخوردگی شده اند و آنهایی که مبتلا به رعشه و درد های عصبی هستند، حتما باید از سکنجبین دوری کنند.
